آب کارتی در قم پنجشنبه 26 شهريور 1394
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم، از مرگ سفره‌های آب زیرزمینی (آبخوان‌ها) حرف می‌زند؛ آبخوان‌هایی که هرچه آب داشته‌اند استفاده شده و دیگر آبی باقی نمانده که نصیب قمی‌ها شود.
دبه‌های سفید کوچک و بزرگ، بیشتر از هرچیزی در خیابان‌های شهر خودنمایی می‌کنند. زنان و مردان حتی بچه‌ها، در ساعات مختلف روز، دبه به دست، در راه باجه‌های خرید آب (آبسارها) هستند تا آب بخرند؛ آبی که شور نباشد.
به گزارش اعتماد، در میانه‌های روز، داغی هوا، خیابان را خلوت کرده. مرد میانسالی، ماشینش را پارک می‌کند، دبه‌ای را از صندلی عقب برمی‌دارد، دکمه ٢٠ لیتر را می‌زند و دبه‌اش سنگین می‌شود.
در کوچه پهن دیگری، زنی جوان، دبه کوچک‌تری را به همراه دارد و سرراهش که خرید کرده، دبه آبش را هم پر می‌کند و دستانش سنگین‌تر و راهی خانه می‌شود. گوشه دیگری از شهر، روحانی جوانی که همراه با پسر خردسالش برای آب خریدن آمده، دبه‌هایش را ردیف می‌کند و کوچک و بزرگ‌شان را پر می‌کند، همه را می‌چیند در صندوق عقب و راهی خانه می‌شود.
آب در قم، فروشی است، نه در شکل و شمایل بطری‌های آب معدنی یا آب‌های آشامیدنی، که در قالب دبه‌های سفید. هنوز لوله‌های آب شهر، شورند و مردم برای نوشیدن آب شیرین، باید هر روز دبه‌هایشان را پر کنند، آن‌هم با کارت آب با حجم هزار لیتر.
باجه‌های کارت آب، شبیه باجه‌های تلفن کارتی‌اند، مصرف‌کننده کارت را داخل جایگاه قرار می‌دهد، از میان دو گزینه ١٠ لیتری و ٢٠ لیتری، یکی را انتخاب می‌کند و دکمه‌اش را می‌فشارد. دبه‌اش را زیر لوله باجه می‌گذارد و کارت را از دستگاه بیرون می‌آورد. آب به اندازه انتخاب شده درون دبه می‌ریزد. این روند، آب‌دار شدن صاحبان کارت است؛کارتی شش هزار تومانی با حجم هزار لیتر آب.
فیلتر یخچال قم
فیلتر ساید قم
فیلتر یخچال ساید قم
فیلتر آب یخچال قم
فیلتر تصفیه آب ساید قم
بحران آب، در کشور گرم و تقریبا خشکی چون ایران که در میانه سرزمین‌های گرم واقع شده، مساله‌ای مزمن است، تقریبا همه شهرهای کشور را گرفته و کوی و برزنی باقی نمانده که از مشکلات کم آبی در امان مانده باشد.
روزی، آب تهران، جزو گواراترین آب‌ها محسوب می‌شد و مردم شهرهای دیگر، آرزوی داشتن و نوشیدن آب تهران را داشتند؛ آبی که در حال حاضر، به اندازه‌ای از گوارا بودن دور شده که خیلی از تهرانی‌ها، زحمت خرید دستگاه تصفیه آب را به خود می‌دهند تا پیشگیری کرده باشند از دوا و درمان‌های آتی.
در میان شهرهای بزرگ کشور، بعضی شهرها هم هستند که از قدیم‌الایام به ناگوارا بودن آب‌های‌شان معروف بوده‌اند. قم، شهری است که بعد از جاذبه‌های گردشگری زیارتی، به آب شورش معروف بوده؛ آبی که قرار بود و هست تا ابد شور بماند.
زمین‌های آهکی و نمکی اطراف استان قم، جز شوری و تلخی آب، استفاده دیگری ندارند. آب از هرجا که به این استان برسد، هرچقدر که شیرین و تمیز و آماده نوشیدن باشد، شور می‌شود و بعضا تلخ. منابع آبی که برای استان درنظر گرفته شده، در طول سالیان بعد از انقلاب، متفاوت بوده، از سد ١٥ خرداد تا سد کوچری تا انتقال آب از منابع آبی لرستان و استان مرکزی و دشت علی‌آباد، اقدامات نجات‌بخشی بوده که قرار بود آب قم را از شوری دربیاورد، اما این اقدامات، نتیجه‌ای در پی نداشت تا جایی که مردم قم مجهز به کارت آب شدند؛ کارتی شبیه به کارت بنزین، اما این‌بار به جای مایع قرمز رنگ بدبو، قرار است آب شیرین توی دبه‌ها بریزد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب قم، از مرگ سفره‌های آب زیرزمینی (آبخوان‌ها) حرف می‌زند؛ آبخوان‌هایی که هرچه آب داشته‌اند استفاده شده و دیگر آبی باقی نمانده که نصیب قمی‌ها شود.
همه منابع آبی که به قم رسیدند، اول آب شیرین داشتند، اما انگار هر آبی که به قم قرار است برسد، باید شور شود. عبدالحمید توکلی بینا، رییس آب و فاضلاب شهر قم به «اعتماد» می‌گوید: دیگر آبی نیست که از جایی تامین کنیم. منابع تامین فقیر شده.
آنقدر فقیر شده که حرکت آب که سابقا از سمت حوضه‌ها به دریاچه نمک بود، حالا معکوس شده و از دریاچه نمک، آب به سمت سفره آب شیرین می‌رود. سفره‌های آب زیرزمینی مثل اسفنج می‌ماند، وقتی از آب خالی شوند، سطوح بالایی خاک به آن فشار می‌آورند و فشرده می‌شود.
وقتی آب به سفره‌ها برمی‌گردد، دیگر سفره به حالت سابق خود برنمی‌گردد و حجم آبی که می‌تواند در خود نگه دارد به یک چندم کاهش می‌یابد. نتیجه این می‌شود که آب به جای رفتن به زیرزمین، روی زمین جاری می‌شود، روان‌آب‌ها سیلاب درست می‌کنند و در نهایت تبخیر می‌شوند و اثری ازشان باقی نمی‌ماند.
دستگاه تصفیه آب یا دبه
دست و پنجه نرم کردن مردم قم با آب شور، طی سال‌های سال، آنها را مبتکر کرده. در سال‌های دور، مردم برای رسیدن به آب شیرین، راهی روستاها می‌شدند و با تانکر آب می‌آوردند. در چند سال اخیر که دستگاه‌های تصفیه آب، وارد شد، قمی‌ها شاید نخستین افرادی بودند در کشور که از این تکنولوژی استقبال و اقدام به خرید کردند.
چند سالی هم هست که کارت آب راه افتاده و مردم به تکنولوژی دبه و کارت روی آورده‌اند. یکی از شهروندان قم، در گفت‌وگو با «اعتماد» از دستگاه تصفیه آب خانگی‌اش می‌گوید. مرد جوان فروشنده‌ای در یکی از فروشگاه‌های شهر، معتقد است: بیشتر مردم دستگاه تصفیه خانگی دارند. آنهایی که از لحاظ مالی بیشتر در مضیقه هستند، مجبورند با کارت آب بخرند. او با مقایسه مزه آب کارتی و آب دستگاهی می‌گوید: درست است که می‌گویند آب کارتی آب شیرین است، اما در مقایسه با مزه آب دستگاه تصفیه، کیفیت پایین‌تری دارد. من و خانواده‌ام حاضر نیستیم آبی غیر از آب دستگاه تصفیه خانگی را بنوشیم.
سرباز جوانی که اهل قم است، هم از دستگاه تصفیه خانگی‌شان می‌گوید. بخشی از خانواده‌اش از دستگاه استفاده می‌کنند و بخشی دیگر از آب کارتی دبه‌ای. بنا به گفته شهروندان، دستگاه‌های تصفیه موجود در قم، قیمتی بین ٣٠٠ تا ٦٠٠ هزار تومان دارند، با هزینه ماهانه تعویض فیلتر که به طور متوسط حدود شش تا هفت هزار تومان می‌شود.
لوله‌های جدا، مصارف جدا
اما آنچه از سخنان مدیرعامل فاضلاب قم مشهود است، جداسازی خط‌های لوله آب در سطح شهر در میان مشترکان بزرگ است؛ مشترکانی چون دانشگاه‌ها، سازمان‌ها و ادارات، مدارس، صحن حرم حضرت معصومه (ع) و جمکران. توکلی در این خصوص به «اعتماد» می‌گوید: حالت ایده‌آل، این است که به هر خانه‌ای لاین آب جداگانه شرب و بهداشتی بدهیم.
ما از ٣٠٠ هزار مشترکی که داریم، تنها ٨٥٠ مشترک‌مان که مشترک بزرگ‌مان هستند، از این جداسازی بهره‌مندند. برای جداسازی دیگر خطوط لوله که به منازل مسکونی می‌رسد، بودجه‌ای حدود ٢٠٠ تا ٣٠٠ میلیارد تومان لازم داریم که برای مشترکان‌مان لوله‌گذاری کنیم. جداسازی آب شرب از آب غیرشرب در قم، بحثی است که سال‌هاست در جریان است.
به گفته این مدیر آبی، مشترکان بزرگی چون حرم، دارای سه لاین آب جداگانه‌اند با کاربری‌های متفاوت. آبی برای خوردن با ECهای متفاوت (EC یا هدایت الکتریکی آب، نشان‌دهنده میزان املاح هادی موجود در آب است.)
هرچه میزان EC پایین‌تر باشد، گوارایی آن برای نوشیدن بیشتر خواهد بود. آب با EC٤٠٠، برای نوشیدن و تاسیسات برودتی، آب با EC سه هزار برای مصارف بهداشتی، آب با EC پنج هزار برای شیر آتش‌نشانی، فلاش تانک و آبیاری فضای سبز. مصارف صنعتی هم آب با ECهای مختلف دارند، زون چوب‌بری‌ها، سنگبری‌ها، زون صنعت و کارخانجات همه جدا شده‌اند. آب مورد نیاز برای صنعت، EC هفت هزار لازم دارد و برای سنگبری‌ها پنج هزار کفایت می‌کند.
رساندن خطوط لوله تا منازل مسکونی، مساله دیگری است که باید توسط وزارت نیرو و شرکت آب و فاضلاب مورد توجه قرار گیرد. خریدن آب توسط مردم با قیمت نازل شش تومان برای هر لیتر و جداسازی آن، امری مثبت است و باید در شرایط بحران آبی که در کشور با آن مواجهیم، الگوی شهرهای دیگر شود، اما نحوه خریدن آب توسط مردم، دست گرفتن دبه‌های سفید و پر کردن آن به شکل سنتی، نه تنها زیبایی بصری ندارد که زحمتی مضاعف بر دوش آدم‌های شهر است.
باید آبی که به طور عادی در لوله‌های آشپزخانه داشته باشند را بر دوش بگذارند و راهی خانه شوند. پیک‌های آب‌آور و شرکت‌های پستی، یکی از راه‌های کمتر کردن این‌بار اضافی‌اند، اما رسیدن لوله‌های آب‌شرب به خانه‌ها، انتخاب دیگری است که شاید با تدبیر درست‌تر بتوان به این گزینه فکر کرد؛ گزینه‌ای که با همیاری دولت و ورود بخش خصوصی ممکن شود؛ انتخابی که همه هزینه‌اش هم بر دوش مردم قرار نگیرد و تنها مشارکت مردم به میدان فراخوانده نشود.
